Niewielka wieś Gomulin położona ok. 6 kilometrów na zachód od Piotrkowa posiada interesującą historię, z której mieszkańcy mogą być dumni. Oto wycinek tej historii poświęcony działalności edukacyjnej i kulturalnej.

W roku 1863 właściciel dworu w Gomulinie – Wawrzyniec Prus Wiśniewski, sprowadził z Warszawy pierwsze elementarze. Od tego czasu organista uczył wiejskie dzieci czytania i pisania. Początkowo funkcję budynku szkolnego pełniła dworska owczarnia. Jednak po pewnym czasie na działce wydzielonej z należności serwitutowych uwłaszczonych chłopów powstał niewielki drewniany budynek z jedną izbą szkolną. Niestety, Wawrzyniec Wiśniewski za udział w Powstaniu Styczniowym otrzymał wyrok 15 lat zesłania na Syberię i konfiskatę majątku, który przejęty został przez carskiego generała.

W latach 1871-1898 w szkole w Gomulinie naukę pobierało ogółem 1420 uczniów. W 1898 roku wybudowano nową, drewnianią szkołę, gdyż pierwszą zniszczył pożar. W tym samym roku uczyło się w Gomulinie 34 uczniów. Z okresu zaboru rosyjskiego znane są nazwiska dwóch nauczycielek: pani Brylskiej i Rosjanki Rajkiny. Po roku 1916 w Gomulinie pracowała Helena Sałkowska oraz W. Szpakowska.

Już w 1894 roku mieszkaniec pobliskiego folwarku Żądło podjął starania mające na celu stworzenie w Gomulinie orkiestry. Jego nazwisko jest nieznane, lecz wiadomo, że wcześniej był mużykiem w armii carskiej. Funkcję kapelmistrza orkiestry pełnił do 1912 roku. Jego zdolnymi uczniami byli m.in.: Jan Tuchowski, Józef Senderecki, Antoni Kacperski i Antoni Socha. Wszyscy oni walczyli w I wojnie światowej, gdzie służyli w orkiestrach wojskowych. Ponadtwo Antoni Socha po wojnie był kapelmistrzem w Taszkiencie i we Lwowie.

Podczas I wojny światowej w życie społeczno-kulturalne włączył się ks. Roman Borowski. Z jego inicjatywy w maju 1917 roku powołana została Ochotnicza Straż Pożarna. W kościele ukrywano instrumenty członków orkiestry.

Około 1920 roku powstał amatorski teatr. Zorganizowała go nauczycielka Helena Sałkowska, która w Gomulinie pracowała w latach 1916-1921. Udane przedstawienia oraz wielki urok osobisty twórczyni teatru jeszcze przez wiele lat były wspominane nie tylko przez aktorów-amatorów, lecz też przez licznych widzów.

W 1921 roku powstało Koło Młodej Wsi oraz Koło Godpodyń Wiejskich, których organizatorkami były panie Maria Piętka i Stefania Politańska.

 W 1924 roku uczniowie szkoły elementarnej mieli do dyspozycji drewniany budynek wraz z przylegającą do niego stodołą, drewniany wychodek i murowaną oborę. Od 1923 roku zwiększyła się liczba izb lekcyjnych do dwóch, a od 1925 – do trzech. Szkoła w Gomulinie do roku 1918 posiadała status szkoły jednoklasowej, od roku 1927 do 1936 – szkoły 3-klasowej, a od 1937 roku uzyskała 4-klasowy stopień organizacyjny.

Gomulin do roku 1945 należał do gminy Szydłów. Poziom nauczania w tej gminie w latach międzywojennych nie należał do najwyższych. Inspektor Jan Skowroński po wizytacji w Gomulinie pisał: „Zastałem trzeci i czwarty oddział. Dzieci śpiewają pieśni świeckie i kościelne, na dwa głosy wcale dobrze, przy pomocy skrzypiec. Oddział trzeci – rachunki. Przerobiono cztery działania pamięciowe w zakresie tysiąca liczb całkowitych. (..) W mechanicznym liczeniu wprawa dość dobra. Tabliczkę mnożenia i dzielenie znają (…) Pierwszy oddział – obecnych 21 dzieci, zaznajomione są z małym alfabetem, nie czyta sześcioro, dyktanda piszą dość słabo. Pismo dzieci dość staranne”. Na tle sprawozdań z innych wizytacji ocena szkoły w Gomulinie wypada pozytywnie.

Warto wspomnieć, że w 1029 r. istniały aż trzy biblioteki. Biblioteka Parafialna im. Henryka Sienkiewicza, Biblioteka Koła Godpodyń Wiejskich i Biblioteka Szkolna. W latach 20-tych w Gomulinie działała patriotyczna organizacja paramilitarna – Związek Strzelecki.

Po czterech latach pracy, 3 maja 1935 roku oddano do użytku remizę w Gomulinie. Od tego czasu ten budynek stał się centrum lokalnej działalności kulturalnej. W remizie znajdowała się obszerna sala widowiskowa, w której organizowano zabawy, koncerty, występy teatralne itp.

Drewniany budynek szkoły przetrwał do początku lat 60-tych XX wieku. Bardzo trudne warunki lokalowe, wpłynęły na decyzj e o budowie nowej, dużej placówki. Po wielu przygotowaniach, od sierpnia 1961 roku rozpoczęto budowę.

Na cmentarzu parafialnym w Gomulinie znajduje się mogiła siedmiu żołnierzy poległych w bitwie pod Piotrkowem we wrześniu 1939 roku. W 1940 roku mieszkańcy ekshumowali zwłoki z pobliskich pól Oprzężowa, Rokszyc i Szydłowa. Od tego czasu na mogile podczas uroczystości rocznicowych składane są kwiaty i znicze. Warto dodać, że do roku 1937 w Gomulinie znajdował się cmentarz wojskowy z I wojny światowej. Wówczas szczątki 254 żołnierzy rosyjskich, austro-węgierskich i niemieckich przeniesiono na cmentarz na Borowej Górze.

Przez ponad 40 lat, od 1921 do 1963 roku, funkcję dyrektora szkoły pełnił Józef Politański herbu Ostoja. W latach 1921-1940 jego podwładnymi były nastepujące nauczycielki: Helena Duszanka, Mindora Serbeńska, Weronika Ziółkowska, Wanda Kuhnowska, Maria Rogowska, Zofia Knake, Janina Wielkopolanka i Maria Mielczarek. W latach 1945-1950 nauczycielami byli: Józef Bara, Weronika Ziólkowska, Józef Żerek, Maria Toczek – Żerek, Eligia Szyk, Helena Kołodziejczyk, Natalia Bałecka i Zenobia Piesiak.

Józef Politański był człowiekiem instytucją, który rozwijał lokalne środowisko kulturalne, pomagał ludziom i zawsze służył dobrą radą. W działalności społecznej dzielnie wspierała go małżonka – Stefania Politańska. W Piśmie Ligi Przyjaciół Żołnierz „Elpeżetowiec” nr 38(246) z 16.09.1962 r. znajdujemy artykuł o pani Stefanii Politańskiej. Oto jego fragment: „Było co nieco nudnawo na wsi. „Znajdziemy na to radę – orzekła pani Politańska – zorganizowała koło i Ludowe Zespoły Sportowe. Przybyło ludziom motorów, ale niewprawna ręka może głowę o drzewo rozbić. „Co to,to nie!” Pani Stefania wsiadała na rower, dojechała do powiatu,a w niedługi czas potem gruchnęła w gromadzie wieść o kursie motocyklowym. Zasmakowanli pracy w LPŻ i młodzi, i starsi. Nie bawiąc się w takie detale jak wyliczanie, że dwa kursy motocyklowe, ze strzelectwo. Że wystawiono dwie sztuki, że po wsi krąży 13 egzeplarzy naszego pisma (choć tytuł się nie podoba), że dobrze przygotowani w kole chłopcy trafili do wojska – można powiedzieć, ze w Gomulinie jest wiecznie niespokojnie, ruchliwie, bo taka jest już ta młodość. Wystarczy spojrzeć, jak pani Stefania wpadnie na trening strzelecki. Złoży się do strzału, wypali, i niejeden nastolatek aż gwizdnie z uznaniem”… Jak widać w latach 60-tych życie kulturalne w Gomulinie kwitło. A pani Politańska reprezentowała region piotrkowski na ogólnopolskim zjeździe Ligi Przyjaciół Żołnierza. Miała wówczas już 70 lat.

Dnia 1 września 1962 roku Józefa Politańskiego na stanowisku dyrektora szkoły zastąpiła Anna Siwek. Kolejni dyrektorzy to: Eugueniusz Wojciechowski, Kazimiera Dryżek, Halina Wartacz, Michał Guzek i Lidia Dudek. Od 1999 r.  dyrektorem szkoły jest Danuta Stępień. Zasłużeni,  wieloletni pedagodzy to m.in. Henryka Tomecka, Waldemar Dryżek, Halina Stępień, Barbara Góral, Maria Siudek, Małgorzata Kędzierrska i Magdalena Wypych, Alicja Sokołowska, Teresa Zadumińska i Henryka Pisarek.

W roku 1998 rozbudowano placówkę, a w 1999 roku przeprowadzono generalny remont starej części. W kwietniu 2009 r. z inicjatywy Wójta Gminy Wola Krzysztoporska Romana Drozdka podjęto decyzję o budowie nowoczesnego kompleksu szkolnego. Prace ruszyły już w październiku 2009 roku. Do budynku szkoły podstawowej dobudowany zostanie gmach gimnazjum oraz sala gimnastyczna.

Autor: Julia Karlińska. Współpraca P. Reising i M. Kacperski

Przedruk na podstawie miesięcznika „KurieR – Kultura i Rzeczywistość”: www.parafiagomulin.pl